Για την αθλιότητα της σεξουαλικότητας

Για την αθλιότητα της σεξουαλικότητας

Μια κοινωνία βασισμένη  στην συγκεντρωτική εξουσία και τις οικονομικές συναλλαγές φτωχαίνει σε κάθε τομέα της ζωής, ακόμα και στους πιο οικείους. Γίνεται πολύς λόγος για τη γυναικεία απελευθέρωση, την απελευθέρωση των ομοφυλόφιλων και τη σεξουαλική απελευθέρωση στους αναρχικούς κύκλους. Και αναλύσεις για την ανδρική κυριαρχία, την πατριαρχία και τον ετερο-σεξισμό δεν είναι τόσο δύσκολο να βρεθούν, αλλά η πραγματικότητα της σεξουαλικής αθλιότητας φαίνεται να αγνοείται σε μεγάλο βαθμό. Ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη σεξουαλική έκφραση περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό σ’ αυτά που έχουν να κάνουν με τη μονογαμία, τη μη-μονογαμία, τον πολυ-ερωτισμό και άλλα τέτοια θέματα των μηχανισμών των ερωτικών σχέσεων. Ο περιορισμός αυτός είναι από μόνος του, κατά τη γνώμη μου, μια αντανάκλαση της σεξουαλικής μας φτώχειας κι εξαθλίωσης- ας αρκεστούμε στο να μιλάμε για σχεσιακούς μηχανισμούς ώστε να αποφύγουμε το θέμα της ποιότητας αυτών των σχέσεων.    

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τη σεξουαλική εξαθλίωση που βιώνουμε σ’ αυτή την κοινωνία. Αν εξετάσουμε τις απαρχές της, φυσικά, οι θεσμοί του γάμου και της οικογένειας και η επιβολή πατριαρχικών κοινωνικών δομών είναι σημαντικοί κι ο ρόλος τους δε μπορεί να αγνοηθεί. Όμως, στην παρούσα φάση, τουλάχιστον εδώ στη λεγόμενη Δύση, η ισχύς αυτών των θεσμών έχει μειωθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, η σεξουαλική εξαθλίωση δεν έχει. Αν έχει μεταβληθεί κάπως, τότε έχει γίνει πιο έντονη και απεγνωσμένα αισθητή.

Η ίδια διαδικασία που έχει οδηγήσει στην αποδυνάμωση και τη σταδιακή διάλυση της οικογένειας είναι ό,τι τώρα στηρίζει αυτή τη σεξουαλική αθλιότητα: η διαδικασία της εμπορευματοποίησης. Η εμπορευματοποίηση της σεξουαλικότητας είναι, φυσικά, τόσο παλιά όσο και η πορνεία (και έτσι σχεδόν τόσο παλιά όσο και ο πολιτισμός), αλλά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, η διαφήμιση και τα μίντια έχουν εμπορευματοποιήσει την έννοια της σεξουαλικότητας. Διαφημίσεις που μας προσφέρουν χαρισματικά σεξουαλική επιθυμία, αναμένεται να οδηγήσουν σε αυθόρμητο πάθος μέσα από αποσμητικά, οδοντόκρεμες, αρώματα κι αυτοκίνητα. Ταινίες και τηλεοπτικές εκπομπές μας πουλάνε την εικόνα της ευκολίας με την οποία ο καθένας μπορεί να πάρει όμορφους ανθρώπους στο κρεβάτι του. Φυσικά, αν κάποιος είναι όμορφος και χαρισματικός από μόνος του- και έτσι τα αποσμητικά, τα αρώματα, τα γυμναστήρια, οι δίαιτες και τα τζελ για τα μαλλιά πουλάνε. Μας δίδαξαν να επιθυμούμε πλαστικές εικόνες “ομορφιάς” που είναι ανέφικτες γιατί είναι σε μεγάλο βαθμό πλασματικές. Αυτή η δημιουργία του ανέφικτου, των τεχνιτών επιθυμιών, εξυπηρετούν τις ανάγκες του κεφαλαίου τέλεια, γιατί εγγυώνται μια συνεχή υποσυνείδητη δυσαρέσκεια που κάνει τους ανθρώπους να αγοράζουν διαρκώς σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να διευκολύνουν τους πόθους τους.

Η εμπορευματοποίηση της σεξουαλικότητας έχει οδηγήσει σε ένα είδος «απελευθέρωσης» στο σχήμα των σχέσεων της αγοράς. Δε βλέπουμε μόνο συχνά σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ άγαμων ανθρώπων στη μεγάλη οθόνη, αλλά όλο και περισσότερο η ομοφυλοφιλία, η αμφιφυλοφιλία και οι σεξουαλικές εκκεντρικότητες κερδίζουν κάποιο επίπεδο αποδοχής στην κοινωνία. Φυσικά, κατά τρόπο που να ικανοποιεί τις ανάγκες της αγοράς. Στην πραγματικότητα, αυτές οι πρακτικές μετατρέπονται σε ταυτότητες, στις οποίες συμμορφώνεται ο καθένας λιγότερο ή περισσότερο. Έτσι, αρχίζουν να απαιτούν πολύ περισσότερα από την πρακτική της καθέκαστης σεξουαλικής πράξης. Ένα ολόκληρο “lifestyle” συνδέεται με αυτά, συμπεριλαμβανομένης της συμμόρφωσης, της προβλεψιμότητας, ειδικά μέρη που συχνάζουν, ειδικά προϊόντα που αγοράζουν. Με αυτό τον τρόπο, υποκουλτούρες όπως οι gay, οι λεσβίες, οι bi, τα δερμάτινα, η πειθαρχία, η κυριαρχία και η υποβολή, ο σαδομαζοχισμός (bdsm) λειτουργούν ως αγορές στόχοι έξω από την παραδοσιακή οικογένεια και τα γενεολογικά πλαίσια. Στην πραγματικότητα, η εμπορευματοποίηση της σεξουαλικότητας τοποθετεί κάθε μορφή σεξουαλικής πρακτικής σε ένα πλαίσιο προϊόντων προς πώληση έναντι κάποιας τιμής. Στη σεξουαλική αγορά, καθένας προσπαθεί να πουλήσει τον εαυτό του στο μεγαλύτερο πλειοδότη, ενώ προσπαθεί να αγοράσει όσους τον ελκύουν στη χαμηλότερη τιμή. Έτσι, έχουμε τη σύνδεση της σεξουαλικότητας με την κατάκτηση, τον ανταγωνισμό, τους αγώνες για εξουσία. Έτσι, έχουμε τα παράλογα παιχνίδια του να παίζεις σκληρά για να πάρεις ή να προσπαθείς να πιέσεις τον άλλο να κάνετε σεξ. Και έτσι, έχουμε και την κτητικότητα που τόσο συχνά αναπτύσσεται σε τρέχουσες σχέσεις “αγάπης”- στην τελική στο καθεστώς της αγοράς, δεν ανήκει σε κάποιον αυτό που έχει αγοράσει;

Στο πλαίσιο αυτό, η σεξουαλική πράξη από μόνη της τείνει να λάβει μια σχετικά πιο μετρημένη, ποσοτικοποιημένη μορφή σύμφωνα με αυτή την εμπορευματοποίηση. Μέσα σε μια καπιταλιστική κοινωνία, δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η “απελευθέρωση” της σεξουαλικής ειλικρίνειας θα σήμαινε κατα κύριο λόγο την αύξηση της συζήτησης σχετικά με τους μηχανισμούς του σεξ. Η χαρά της σεξουαλικής πράξης υποβιβάζεται όχι μόνο σε απλή σωματική ευχαρίστηση, αλλά ειδικότερα σε οργασμό, και το επίκεντρο των σεξουαλικών συζητήσεων είναι πλέον οι μηχανισμοί για πιο αποτελεσματική επίτευξη οργασμού. Δε θέλω να παρεξηγηθώ. Ένας εκστατικός οργασμός είναι ένα υπέροχο πράγμα. Αλλά, επικεντρώνοντας μια σεξουαλική συνέυρεση γύρω απ’ την επίτευξη οργασμού οδηγεί στο να χάσουμε επαφή με τη χαρά του να χαθεί ο ένας μέσα στον άλλο εδώ και τώρα. Αντί να είναι μια βύθιση του ενός στον άλλο, το σεξ που επικεντρώνεται γύρω απ’ την επίτευξη οργασμού γίνεται εργασία με σκοπό την επίτευξη στόχου, γίνεται χειραγώγηση συγκεκριμένων μηχανισμών για την επίτευξη ενός σκοπού.

Κατα τη γνώμη μου, αυτό μετατρέπει όλη τη σεξουαλική πράξη σε μια κατα βάση αυνανιστική δραστηριότητα – δύο άνθρωποι χρησιμοποιούν ο ένας τον άλλο για να πετύχουν ένα επιθυμητό αποτέλεσμα, ανταλλάσοντας (με την πλέον οικονομική έννοια) ευχαρίστηση χωρίς να δίνουν τίποτα απ’ τον εαυτό τους. Σε τέτοιες υπολογισμένες από πριν αλληλεπιδράσεις, δεν υπάρχει θέση για αυθορμητισμό, πάθος χωρίς όρια, ή εγκατάλειψη του εαυτού του ενός στον άλλο.

Αυτό είναι το κοινωνικό πλαίσιο της σεξουαλικότητας στο οποίο ζούμε αυτή τη στιγμή. Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχουν πολλοί άλλοι παράγοντες που ενισχύουν ακόμα περισσότερο την εξαθλίωση της σεξουαλικότητας. Ο καπιταλισμός χρειάζεται μερικά απελευθέρωτικά κινήματα όλων των ειδών, τόσο για να φρενάρει την εξέγερση, όσο και για να διαδόσει το γελοίο κανόνα της αγοράς σε όλο και περισσότερες πτυχές της ζωής. Έτσι, ο καπιταλισμός χρειάζεται φεμινισμό, φυλετικά και εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, κινήματα απελευθέρωσης των ομοφυλοφίλων και ναι, χρειάζεται τη σεξουαλική απελευθέρωση. Αλλά ο καπιταλισμός δε αφήνει ποτέ να φανούν αμέσως οι παλιές μέθοδοι κυριαρχίας και εκμετάλλευσης, κι όχι μόνο επειδή είναι ένα αργό και δυσκίνητο σύστημα. Μέρος των απελευθερωτικών αγώνων διατηρούν τη “θεραπευτική” τους χρήση με το να συνεχίζουν να έχουν την παλιά καταπίεση ως αντιστάθμισμα για να εμποδίσουν αυτούς που εμπλέκονται στους απελευθερωτικούς αγώνες απ’ το να δούν την αθλιότητα της “απελευθέρωσής” τους στην παρούσα κοινωνική δομή. Έτσι, αν ο πουριτανισμός και η σεξουαλική καταπίεση είχαν πραγματικά εξαλειφθεί μέσα στον καπιταλισμό, η φτώχεια της δήθεν πιο φεμινιστικής συνείδησης , των φιλικών απέναντι στους gay sex shops, θα ήταν προφανής.

Κι έτσι, ο πουριτανισμός συνεχίζεται και όχι απλά σαν κάτι ξεπερασμένο που έχει ξεμείνει από παλιές εποχές. Εκδηλώνεται με προφανείς τρόπους, όπως η συνεχής πίεση να παντρευτούν (ή τουλάχιστον να αποκτήσουν μια ταυτότητα ως ζευγάρι) και να κάνουν οικογένεια. Αλλάεκδηλώνεται επίσης και με τρόπους που οι περισσότεροι άνθρωποι δε θα παρατηρούσαν, επειδή δεν έχουν εξετάσει ποτέ άλλες δυνατότητες. Η εφηβεία είναι η εποχή που οι σεξουαλικές ορμές είναι εντονότερες λόγω των αλλαγών στο σώμα που λαμβάνουν χώρα. Σε μια υγιή κοινωνία, μου φαίνεται ότι οι έφηβοι θα έχουν κάθε ευκαιρία να εξερευνήσουν τις επιθυμίες τους χωρίς φόβο ή μομφή, αλλά με ειλικρίνεια και συμβουλές, εφόσον το επιθυμούν, από τους ενήλικες. Αν και οι έντονες σεξουαλικές επιθυμίες των εφήβων αναγνωρίζονται σαφώς (πόσο τηλεοπτικό και κινηματογραφικό χιούμορ βασίζεται στην ένταση των εν λόγω επιθυμιών και την αδυναμία της εξερεύνησής τους με ελεύθερο κι ανοιχτό τρόπο; ) σ’ αυτήν την κοινωνία , αντί να δημιουργούνται τα μέσα για αυτές τις επιθυμίες να διερευνηθούν ελεύθερα, αυτή η κοινωνία τις καταδικάζει, ζητώντας αποχή, αφήνοντας τους εφήβους είτε να αγνοούν τις επιθυμίες τους, να περιορίζονται στον αυνανισμό ή να δέχονται συχνά βεβιασμένο σεξ σε καταστάση υψηλής πίεσης και σε ένα περιβάλλον που δεν είναι άνετο γι’ αυτούς, προκειμένου να αποφύγουν τον εντοπισμό. Είναι δύσκολο να μην αναρωτιέται κανείς πώς οποιοδήποτε είδος υγιούς σεξουαλικότητας είναι δυνατόν να αναπτυχθεί μέσα απ’ αυτό.

Επειδή το μόνο είδος σεξουαλικής “απελευθέρωσης” που χρησιμοποιείται στον καπιταλισμό είναι αυτή που συνεχίζει να βολέυεται στη σεξουαλική ανεπάρκεια, κάθε εργαλείο για τη διατήρηση της σεξουαλικής καταπίεσης στα μέσα μιας πλασματικής απελευθέρωσης, χρησιμοποιείται. Απ’ τη στιγμή που οι παλιές δικαιολογίες που βασίζονταν στη θρησκεία για τη σεξουαλική καταπίεση δεν κατέχουν πλέον έδαφος σε μεγάλες μερίδες του πληθυσμού, ένας υλικός φόβος για το σεξ πλέον δρα καταλυτικά για ένα καταπιεστικό σεξουαλικό περιβάλλον. Ο φόβος αυτός προωθείται κυρίως σε δύο μέτωπα. Πρώτα απ ‘όλα υπάρχει ο φόβος της σεξουαλικής κακοποίησης. Η παιδική κακοποίηση, η σεξουαλική καταδίωξη και ο βιασμός είναι πολύ πραγματικά περιστατικά. Αλλά τα μίντια παραφουσκώνουν την πραγματικότητα με υπερβολικούς αριθμούς και προβληματισμούς. Ο χειρισμός των θεμάτων αυτών από τις αρχές και τα μέσα ενημέρωσης δεν έχουν, σαφώς, ως στόχο να αντιμετωπίσουν τα πραγματικά προβλήματα, αλλά να προωθήσουν έναν συγκεκριμένο φόβο. Στην πραγματικότητα, οι περιπτώσεις μη-σεξουαλικής βίας κατά των παιδιών και των γυναικών (και αναφέρομαι ιδιαίτερα στις πράξεις βίας που βασίζονται ακριβώς στο γεγονός ότι τα θύματα είναι παιδιά και γυναίκες) είναι πολλές φορές πιο συχνές απ’ τις περιπτώσεις σεξουαλικής βίας. Αλλά, το σεξ έχει αποκτήσει μια τόσο ισχυρή κοινωνική δύναμη που δίνει στις πράξεις σεξουαλικής βίας μια πολύ πιο τρομακτική εικόνα. Και ο φόβος που προωθείται στα μίντια σε σχέση με τις πράξεις αυτές συμβάλλει στην ενίσχυση μια γενικής κοινωνικής στάσης ότι το σεξ είναι επικίνδυνο και πρέπει να καταπιεστεί ή, τουλάχιστον, να είναι ελεγχόμενο δημόσια.

Δεύτερον, υπάρχει ο φόβος των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων και ιδιαίτερα του AIDS. Στην πραγματικότητα, απ’ τις αρχές της δεκαετίας του ’80 ο φόβος για τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα είχε πάψει σε μεγάλο βαθμό να λειτουργεί ως τρόπος για να τρομάζουν και να απωθούν τους ανθρώπους απ’ το σεξ. Τα περισσότερα ΣΜΝ αντιμετωπίζονται αρκετά εύκολα, και οι πιο σκεπτόμενοι άνθρωποι γνώριζαν ήδη τη χρησιμότητα των προφυλακτικών για την πρόληψη της εξάπλωσης της γονόρροιας, της σύφιλης και μιας σειράς άλλων ασθενειών. Τότε, ανακαλύφθηκε το AIDS. Υπάρχουν ένα σωρό πράγματα να ειπωθούν για το AIDS, πολλά ερωτήματα μπορούν να τεθούν, πολλές σκιερές επιχειρήσεις (με την κυριολεκτική έννοια του όρου) σχετικά μ’ αυτό το φαινόμενο, άλλα σε σχέση με το παρόν θέμα, παρείχε μια βάση για τη χρήση του φόβου των ΣΜΝ, για να προωθηθεί και πάλι η σεξουαλική αποχή ή, τουλάχιστον, οι λιγότερο αυθόρμητες, λιγότερο απομονωμένες, περισσότερο αποστειρωμένες σεξουαλικές συνευρέσεις.

Στη μέση ενός τόσο διεστραμμένου σεξουαλικού περιβάλλοντος, ένας άλλος παράγοντας αναπτύσσεται που φαίνεται να είναι σχεδόν αναπόφευκτος. Μια αυξανόμενη τάση να προσκολλώμαστε απελπισμένα σε εκείνους με τους οποίους έχουμε μια κάποια σχέση, ασχέτως πόσο φτωχή είναι αυτή. Ο φόβος να μείνουμε μόνοι, χωρίς εραστή ή ερωμένη, οδηγεί στην προσκόλληση σ’έναν “εραστή” που έχουμε πάψει από καιρό να αγαπάμε πραγματικά. Ακόμα κι όταν το σεξ συνεχίζει να υπάρχει σ’ αυτές τις σχέσεις, είναι πιθανό να είναι καθαρά μηχανικό και τελετουργικό, σίγουρα όχι μια στιγμή ολοκληρωτικής εγκατάλειψης του εαυτού στον άλλον.

Και φυσικά, υπάρχουν κι αυτοί που απλά νιώθουν ότι δε μπορούν να λειτουργήσουν μέσα σ’αυτό το θλιβερό, φτωχό κλίμα, αυτό το πάμπτωχο περιβάλλον τεχνητών και φοβισμένων σχέσεων, και έτσι δεν προσπαθούν καν. Δεν είναι η έλλειψη επιθυμίας που υποχρεώνει την “αποχή” τους, αλλά η απροθυμία να πωλούν τους εαυτούς τους και μια απελπισία στη δυνατότητα σεξουαλικών επαφών που διακατέχονται από αληθινά συναισθήματα. Συχνά πρόκειται για άτομα που στο παρελθόν έχουν μπει στην ουρά αναζήτησης έντονων, παθιασμένων ερωτικών συντρόφων και έχουν δεχθεί την απόρριψη σαν μειοψηφία. Έβαζαν τον εαυτό τους για ΣΤΟΊΧΗΜΑ, και οι άλλοι αγόραζαν και πουλούσαν. Και έχουν χάσει τη θέληση να συνεχίσουν να στοιχηματίζουν τον εαυτό τους.

Σε κάθε περίπτωση, ζούμε, πράγματι, σε μια κοινωνία που ό,τι αγγίζει το ξεφτυλίζει, και επομένως και το σεξουαλικό ζήτημα. Η σεξουαλική απελέυθέρωση – με την πραγματική έννοια του όρου, είναι η δικιά μας απελευθέρωση να εξερευνήσουμε την πληρότητα της σωματικής ερωτικής εγκατάλειψης του εαυτού σου στον άλλο (ή τους άλλους) – δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί πλήρως μέσα σ’ αυτή την κοινωνία, επειδή αυτή η κοινωνία απαιτεί φτωχές, εμπορευματοποιημένες σεξουαλικές επαφές, όπως ακριβώς απαιτεί όλες οι συναλλαγές της να είναι εμπορευματοποιημένες, μετρήσιμες, ποσοτικοποιημένες.

Έτσι οι ελεύθερες σεξουαλικές επαφές, όπως κάθε ελεύθερη επαφή, μπορούν μόνο να υπάρξουν ενάντια σ’ αυτή την κοινωνία. Αλλά αυτό δεν πρέπει να προκαλεί απόγνωση (η απόγνωση, εξάλλου, δεν είναι παρά μόνο η άλλη όψη της ελπίδας), αλλά μάλλον ανατρεπτική εξερεύνηση. Οι πτυχές της αγάπης είναι τεράστιες κι υπάρχουν άπειρα μονοπάτια προς εξερεύνηση. Η τάση ανάμεσα στους αναρχικούς (τουλάχιστον στις ΗΠΑ) να μειώνουν τα ζητήματα της σεξουαλικής απελευθέρωσης σ’αυτά που σχετίζονται με μηχανισμούς σχέσεων (μονογαμία, μη-μονογαμία, πολυερωτισμός, “ακολασία”, κλπ) πρέπει να ξεπεραστεί. Η ελεύθερη σεξουαλική έκφραση έχει χώρο για όλα αυτά και πολλά παραπάνω. Στην πραγματικότητα, ο σεξουαλικός πλούτος δεν έχει να κάνει ούτε με μηχανισμούς (είτε σχέσεων, είτε οργασμών), ούτε με την ποσότητα (ο καπιταλισμός έχει αποδείξει προ πολλού ότι όσο περισσότερο αποτελεσματικά σκατά κι αν μαζευτούν, ακόμα θα μυρίζουνε το ίδιο). Αντίθετα, έγκειται στην αναγνώριση ότι η σεξουαλική ικανοποίηση δεν είναι μόνο ζήτημα ηδονής ως τέτοια, αλλά ιδιαίτερα της ηδονής αυτής που πηγάζει από πραγματική επαφή και αναγνώριση, ένωση των επιθυμιών και των σωμάτων, και αρμονία, ικανοποίηση και έκσταση που προέρχεται απ’ όλα αυτά. Υπό το πρίσμα αυτό, είναι σαφές ότι πρέπει να επιδιώκουμε οι σεξουαλικές μας επαφές να είναι όπως όλες οι υπόλοιπες επαφές μας, σε πλήρη αντίθεση μ’ αυτή την κοινωνία, όχι από επαναστατικό καθήκον, αλλά επειδή είναι ο μόνος δυνατός τρόπος να έχουμε πλήρεις, πλούσιες, ανεμπόδιστες σεξουαλικές επαφές στις οποίες η αγάπη παύει να είναι μια απεγνωσμένη αμοιβαία εξάρτηση και αντ’ αυτού γίνεται μια διαρκής εξερεύνηση του αγνώστου.